Tony van der Meulen, voormalig hoofdredacteur en nog altijd columnist van het Brabants Dagblad, schrijft in een van zijn recente columns: “Onder heemkundigen zitten nogal wat onwrikbare types die zich helemaal vastbijten in de juiste datering van een potscherf of een karrenspoor. En in historische stichtingen wil het nog wel eens lekker botsen tussen gepensioneerden die hun gemankeerde carrière aanvullen met nogal wat daadkracht.” Misschien dat deze niet bepaald flaterende typeringen iets zeggen over het imago dat vrijwilligers in het erfgoedveld voor de buitenwereld hebben. Professor Arnoud-Jan Bijsterveld, bijzonder hoogleraar Cultuur in Brabant aan de Universiteit van Tilburg (die op 3 mei afscheid neemt) zegt het diplomatieker (maar bedoelt waarschijnlijk hetzelfde als van der Meulen) als hij schrijft: “Heemkundekringen zijn afhankelijk van vrijwilligers met vaak een uitgesproken eigen agenda: ze komen om op hun eigen manier en in hun eigen tempo datgene te doen waarvoor ze zich interesseren. Vanwege deze vrijblijvendheid en eigenzinnigheid is het soms moeilijk gezamenlijke activiteiten te continueren.” Maar hij concludeert in hetzelfde artikel ook: “Nu en in de toekomst is er voor heemkundekringen een drieledige taak weggelegd: zij spelen een sleutelrol in de zorg voor het behoud van het plaatselijk cultuurhistorisch erfgoed en de eigen identiteit, voor een verantwoorde beleving en die cultuurhistorische waarden en voor een verantwoorde vernieuwing van de lokale leefomgeving en samenleving.”

De uitspraak van de professor is van 2009. Kunnen we zeggen dat er in ruim vijftien jaar tijd al het een en ander is veranderd? Behalve dat wij ons nog altijd richten op het organiseren van lezingen en excursies voor onze leden is onze vereniging tegenwoordig, in samenwerking met andere erfgoedorganisaties in de gemeente Oirschot, ook actief op het gebied van educatie en kennisoverdracht, bijvoorbeeld door middel van de cursus Oirschotlogie. Ook het (digitaal) toegankelijk maken van onze collecties is een speerpunt, zoals je bijvoorbeeld ziet aan de beeldbank en de bidprentjescollectie op onze website. Geschiedenis is tegenwoordig vooral beleving, ‘living history’ en ‘onverwachte ontmoetingen’ van kunst, muziek en geschiedenis. En dus participeert onze kring vol overtuiging in verschillende samenwerkingen, in het erfgoedplatform, met collega kringen uit de omgeving (de Beerzen, Best, Boxtel), en met Brabants Heem. De stichting Brabants Heem telt 127 lokale en regionale heemkundekringen en erfgoedorganisaties met in totaal meer dan 33.000 leden. Het mag misschien zo zijn dat heemkundigen liefhebbers zijn die gedreven worden door hun enthousiasme en hun hobby uitoefenen in hun vrije tijd, dat wil niet zeggen dat we dat doen zonder enig kwaliteitsbesef. Of dat we ons niet bewust zijn van het nut van heemkunde voor de hedendaagse en toekomstige samenleving en leefomgeving. Dat is mede te danken aan professor Bijsterveld en Brabants Heem, maar ook aan onze vrijwilligers die zich al lang niet meer uitsluitend richten op hun eigen stokpaardjes, maar bereid zijn het algemeen belang van de heemkunde te dienen.

Han Smits kreeg op 25 april een koninklijke onderscheiding voor zijn verdiensten op het gebied van heemkunde, erfgoed en de plaatselijke cultuur. Dat volkomen terechte eerbetoon is tevens het bewijs dat we het met elkaar in de gemeente Oirschot nog niet zo slecht doen. Van harte gefeliciteerd, Han!